Tegenwoordig kopen de meeste mensen hun brood niet bij de warme bakker maar in de supermarkt. Ook een eeuw geleden aten veel Utrechters al fabrieksbrood. Met de groei van de stad ontstonden rond 1900 industriële bakkerijen met een bezorgnetwerk en eigen verkooppunten. Veel mensen kennen nog de naam Lubro, maar de eerste broodfabriek van Utrecht was De Korenschoof. Beide bedrijven hadden winkels door de hele stad.

De Korenschoof was in de 19e eeuw begonnen als meelfabriek met een graanmolen op waterkracht in de Westerstroom. Het waterrad was een overblijfsel van de textielnijverheid die hier ooit ontstond op de buitenplaats Zijdebalen. Al snel kreeg De Korenschoof ook stoommachines en later elektrische aandrijving. Naast de meelfabriek aan de Kaatstraat begon De Korenschoof in 1885 een grote eigen bakkerij. Het brood en later ook het banket van De Korenschoof werd verspreid door depothouders: kleine kruideniers of particulieren die vanuit hun huis of winkeltje brood verkochten en rondgingen met een kar.

In 1914 had De Korenschoof vijftig depothouders in de stad en zeven daarbuiten. Kort daarop begon het bedrijf ook winkels met de naam De Korenschoof op de pui. Winkel No. 1 (ze kregen allemaal een nummer) was aan de Kerkweg 77. In 1920 waren er twintig van zulke brood- en banketzaken, waarvan er maar vier overlapten met de depothouders van 1914. Het aantal winkels zou oplopen tot ongeveer veertig. Vanaf 1919 was er concurrentie van Lubro, wat stond voor Luxe Brood. Deze broodfabriek begon aan de Abel Tasmanstraat in Lombok en had ook bezorgers, depothouders en winkels.

Tekst loopt door onder de foto

Brederoplein in Dichterswijk

Rond 1913 verrees het eerste deel van de Dichterswijk tussen de Kruisvaart en de toenmalige Moesgracht (langs de Croeselaan). De NV Nationaal Grondbezit liet 24 geschakelde dubbelwoningen bouwen aan de Vondelkade en de Anna Maria van Schurmanstraat. Enkele jaren later zouden deze straatnamen veranderen: dit deel van de Schurmanstraat werd Brederoplein en de Vondelkade kwam bij de Croeselaan. Architect van de sierlijke huizen was de nog maar 24-jarige Frans Lourijsen (1889-1934) uit Den Haag. Later zouden de woningen gekenschetst worden als ‘badplaatsen-architectuur’. In 1919 kocht De Korenschoof het huis op de hoek van het Brederoplein en de Croeselaan (nu De Pizzabakkers). Hier kwam ‘Winkel No. 17’, maar eerst werd het pand verbouwd. De oorspronkelijk rechte hoek werd afgeschuind en kreeg een winkeldeur, en in de zijgevel kwam een etalageraam. Het uithangbord ‘Winkel van De Korenschoof’ en de raamteksten ‘brood, beschuit en banket’ maakten het plaatje compleet.

Toen Korenschoof-directeur Nicolaas Jacobus ten Bosch (1874-1943) in 1925 zijn zilveren jubileum vierde, kreeg hij van het personeel een fotoalbum met alle winkelfilialen — op dat moment 36 stuks. Uiteraard werd ook de winkel aan het Brederoplein gefotografeerd. Het stel dat in de deuropening poseerde – hij met uniformpet, witte kiel en zwarte laarzen, zij in een soort schort — waren de filiaalhouders. In dat uniform bezorgde hij brood in de buurt, terwijl zij in de winkel stond. Waarschijnlijk waren het Dirk Sijberden (1897-1937) en zijn echtgenote Helena Burgemeester. In een adresgids stond weliswaar B. Sijberden als filiaalhouder vermeld, maar er is niemand met die voorletter terug te vinden. Misschien was het een foutje of gebruikte Sijberden een andere voornaam om zich te onderscheiden van zijn oom Dirk Sijberden (1883-1956) die ook filiaalhouder was voor De Korenschoof, maar dan aan de Tromstraat.

Tekst loopt door onder de foto

Overgang naar Lubro

In 1930 namen Johannes Hendrikus Kraaijmaat (1903-?) en zijn vrouw Jenneke van Egdom het Korenschoof-filiaal aan het Brederoplein 6 over. Zij waren daarvoor depothouder aan de Oudekamp geweest. In september van hetzelfde jaar wonnen de Kraaijmaats een van de ‘ereprijzen’ bij een etalagewedstrijd van De Korenschoof tijdens de Lichtweek. In deze feestweek was de stad sierlijk verlicht vanwege de opening van het tweede Jaarbeursgebouw. Hoe de winnende etalage eruit zag, is niet zeker. De enige foto van een etalagewedstrijd uit het Korenschoof-archief laat heel veel Haagsche Hopjes (!) zien, maar geen speciale verlichting. Wel zijn er foto’s van verlichte Korenschoof-auto’s tijdens de Lichtweek.

Tekst loopt door onder de foto

Terwijl de meelfabriek van De Korenschoof goed bleef lopen, maakte de broodfabriek verlies door de economisch crisis van de jaren dertig en de concurrentie van Lubro. In 1938 werd de broodfabriek dan ook gesloten. Bezorgers en filiaalhouders mochten echter hun wijk houden en De Korenschoof vroeg klanten om hun broodverkoper trouw te blijven. Veel verkopers kozen toen voor Lubro als leverancier. De Korenschoof als bakkerij was voorbij, maar de meelfabriek aan de Kaatstraat zou nog tot 1970 bestaan.

Ook de Kraaijmaats en hun broodwinkel aan het Brederoplein gingen over naar Lubro. Dat weten we omdat het Utrechtsch Nieuwsblad in april 1954 schreef: ‘Hedenochtend werden de heer en mevr. Kraaymaat op het hoofdkantoor van de NV Lubro gehuldigd, daar het 25 jaar geleden was dat zij bij dit bedrijf in dienst kwamen. Mevr. Kraaymaat stond deze 25 jaar als filiaalhoudster achter de toonbank terwijl haar echtgenoot in de Rivierenwijk de klanten aan huis bediende.’ Dat zij de eerste helft van hun carrière voor De Korenschoof hadden gewerkt, vermeldde het bericht niet! Lubro was inmiddels gevestigd aan de Hoogenoord, vlakbij De Korenschoof. Nadat in 1970 het bakkersconcern Meneba de fabriek overnam, verdwenen de Lubro-winkels en broodkarren uit het straatbeeld.